Ömer Asan. Μια συνέντευξη

Ένας ελληνόφωνος συγγραφέας στην Τουρκία
Η πρόσφατη εξάρθρωση της φασιστικής παρακρατικής οργάνωσης “Εργκενεγκόν” στην Τουρκία, μας θύμισε τη δίωξη του αριστερού ελληνόφωνου συγγραφέα Ömer Asan, από το φασιστικό παρακράτος σε συνεργασία με το επίσημο κράτος. Το βιβλίο του “PONTOS KULTURU ” (”Ο πολιτισμός του Πόντου“) κατασχέθηκε, ενώ ο ίδιος σύρθηκε για δύο χρόνια στα δικαστήρια με την κατηγορία της “διαμελιστικής προπαγάνδας”. Δημοσιεύουμε μια παλιότερη συνέντευξή του για την ένταξη της τουρκίας στην Ε.Ε. και μια παρουσίαση του βιβλίου του.

-Τι σημαίνει για σας η Ευρωπαϊκή Ένωση;
-Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να εξαλείψει την ανισότητα στις χώρες που θέλουν να εκσυγχρονιστούν και επίσης είναι μια Ένωση που θέλει να ανυψώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα σο ανώτερο επίπεδο. Ιδεολογικά σ’ αυτούς τους στόχους δεν έχουμε αντίρηση. Αλλά, οι διαδικασίες που πραγματοποιούνται και οι αποφάσεις που παίρνονται δεν έχω δει κινήσεις που θα βοηθήσουν τη διατήρηση της εθνικής φυσιογνωμίας της κάθε χώρας. Για μένα, πρώτα πρέπει να προσδιορίσει τις εθνικότητες και μετά να τις αναγνωρίσει. Αυτό που θέλω είναι να παραμείνει η ευρωπαϊκή ταυτότητα ως πολιτική ταυτότητα. Το να ζητάμε μια καινούργια ευρωπακή ταυτότητα είναι σαν να δημιουργούμε μια νέα εθνικιστική ταυτότητα με τη βία. Δεν είναι σωστό να δημιουργήσουμε μια νέα εθνική ταυτότητα. Το αποτέλεσμα της πίεσης για δημιουργία ευρωπαϊκής ταυτότητας προκαλεί φασιστικές και σωβινιστικές κινήσεις, ως αντίδραση. Και στη Τουρκία και σ’όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, εμφανίζονται τέτοιες κινήσεις ώστε να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα. Ανεξάρτητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εγώ θέλω να δημιουργηθεί ένας άλλος οργανισμός που θα ονομάζεται Ένωση Ευρωπαϊκής Εθνικής Ταυτότητας των Εθνών.

-Πιστεύεται ότι μπορεί να υπάρχει μια τέτοια σκέψη;
-Σε σύντομο χρονικό διάστημα δεν πιστεύω, διότι πρωταρχικά και στην Τουρκία και στην Ευρώπη η τοπική ειρήνη έχει πληγωθεί τα τελευταία χρόνια. Το να κλείσουμε τις πληγές και σ’ αυτές πάνω να βάλουμε ένα καινούριο τρόπο σκέψης, θέλει χρόνο. Αλλά, το λιγότερο θέλω να διατηρήσω την ελπίδα, ότι τα πράγματα δεν θα είναι όπως παλιά.

-Πώς βλέπετε την υποψηφιότητα της Τουρκίας στην Ευρωπαίκή Ένωση;
-Η επιλογή της Τουρκίας να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είχε εκδηλωθεί από τους ιδρυτές της τουρκικης Δημοκρατίας. Δυστυχώς, από τότε μέχρι σήμερα η έννοια της δημοκρατίας στην Τουρκία δεν έχει αναπτυχθεί παράλληλα με την Ευρώπη. Η αιτία αυτού, ξέρουμε ότι είναι η ιστορία και άλλα πολιτικά ζητήματα. Παρόλα αυτά, το ότι δέχτηκε η Ευρώπη την Τουρκία, το ερμηνεύω με ιστορικούς και κοινωνιολογικούς όρους. Δηλαδή η Τουρκία είναι σημαντική για την Ευρώπη, ώστε να μην την πετάξει στη γωνία. Η απόφαση που πάρθηκε αποδεικνύει αυτό που λέω. Αυτή η απόφαση ανύψωσε τις προσδοκίες του τουρκικού λαού για το μέλλον. Επίσης, θα δούμε ότι η σκέψη του να είσαι Ευρωπαίος θα βοηθήσει την κοινωνία να ξανασκεφτεί την ιδεολογία της και την αποκλειστική εξάρτησή της από το κράτος. Βλέπουμε ότι ήδη το κράτος και οι μηχανισμοί, άρχισαν να αναρωτιούνται. Αυτό ήταν για μας ένα όνειρο που είχε αργήσει.
-Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δεχόταν την Τουρκία, τι θα γινόταν;
-Δεν θέλουμε να το σκεφτούμε καν, γιατί η Τουρκία έχει πάρα πολλά προβλήματα. Ένα αποτέλεσμα των προβλημάτων αυτών είναι να πνιγούμε μέσα σ’ αυτά. Αυτό σε ποιόν θα οφελούσε, την Ευρώπη, την Ελλάδα, τον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή; Νομίζω, σε κανένα. Για να λύσουμε όλα αυτά τα προβλήμτα θέλουμε έναν μακρύ ορίζοντα. Αυτό, έστω και λίγο μας το ‘χει πραγματοποιήσει η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά αυτό μπορεί και να μη φτάνει. Σήμερα ο τουρκικός λαός ζει πολύ δύσκολα, μέσα σε οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Γιαυτό το λόγο. Η Τουρκία ήρθε σε στιγμή να παίρνει πολύ σημαντικές αποφάσεις και να κάνει μεταρρύθμιση σ’ όλους τους τομείς. Αυτό το δέχεται όλος ο κόσμος, αλλά δεν θα γίνει τόσο εύκολα. Σκέφτομαι ότι ο τουρκικός λαός δίνει μεγάλες εξετάσεις μπροστά στην ιστορία. Η επιτυχής έκβαση της εξέτασης αυτής, πιστεύω ότι θα βοηθήσει όλους.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημ. “Καθημερινή” από τον Β. Αγτζίδη)

_________________________________________
Ένα βιβλίο-σταθμός για την αρχαιότερη ζώσα μορφή της ελληνικής γλώσσας “PONTOS KULTURU ” (“Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ“) : ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ÖMER ASAN
Στο τέλος του 1999, κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα το βιβλίο του Omer Asan για τον πολιτισμό του Πόντου, όπως αυτός επιβιώνει σήμερα στη βόρεια Τουρκία. Η ελληνική έκδοση (Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Κυριακίδη), έρχεται να συμπληρώσει την πλούσια ελληνική βιβλιογραφία για τον Πόντο, εφόσον καλύπτει την πλέον άγνωστη ομάδα: Αυτούς που παρέμειναν στην Τουρκία μετά την Ανταλλαγή των πληθυσμών του ‘22.
Η έκδοση αγγίζει πολλούς γνωστικούς τομείς, όπως την έρευνα για την ελληνοφωνία, τη γλωσσολογία, τη σύγχρονη πολυεθνοτική τουρκική κοινωνία. Φτάνει ακόμα και σε τομείς, όπως η διατροφή, τα παραδοσιακά τραγούδια κ.ά.
Η πρώτη έκδοση -ιστορική πλέον και πολύ πετυχημένη- του βιβλίου έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1996 από τον εκδοτικό οίκο Belge (Belge Uluslararasi Yayincilik/Divanyolu Caddesi Birbir direk Ishani no: 15,4-409/ Sultanahmet/ Istanbul. Tel. 0090-212-638 34 58).
Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο Omer Asan, ο οποίος κατάγεται από το χωριό Ερένκιοϊ το Όφεως (Of) της περιφέρειας Τραπεζούντας. Το βιβλίο αυτό είναι μια αξιοσημείωτη καταγραφή του ελληνόφωνου πολιτισμού που ζει ακόμα στη Βόρεια Τουρκία. Ο πρόλογος γράφτηκε από τον καθηγητή Νεοκλή Σαρρή. Από μόνος του ο πρόλογος, αποτελεί ένα δοκίμιο για τη συγκρότηση της σύγχρονης τουρκικής κοινωνίας, των ιδεολογικών της τάσεων αλλά και των μεγάλων αντιφάσεων. Απευθυνόμενος ο Asan στον Τούρκο αναγνώστη γράφει: “Η άγνοια της ιστορίας, μας σέρνει σε σύγχυση της ταυτότητας. Αυτός που δεν ξέρει την ιστορία του δεν ξέρει και τον εαυτό του. Η παλιά ιστορία της Μικράς Ασίας μπορεί να μην είναι ακόμα γνωστή ή ακόμα μπορεί και να αγνοείται εξ ολοκλήρου. Υπάρχουν πολλές αιτίες γι αυτό… Οι άνθρωποι και οι κοινωνίες πρέπει να υποστηρίζουν τον πολιτισμό τους και την ιστορία τους. Απ’ αυτούς που αρνούνται την ιστορία τους, η ιστορία παίρνει εκδίκηση…”
Το έργο του Omer Asan, ο Νεοκλής Σαρρής το σχολιάζει ως εξής: “Aυτό το έργο που έχουμε στα χέρια μας δεν είναι ένα απλό βιβλίο. Είναι ένα βιβλίο που θα ανοίξει δρόμο στην ιστορία. Μ’ αυτή την έννοια, ο Ομέρ Ασάν είναι ένας πρωτοπόρος και ένας ποιητής. Είναι ένας πρωτοπόρος και πολεμιστής της ελευθερίας της σκέψης. Και η ελευθερία θέλει αρετή”.
Στο εισαγωγικό μέρος του συγγραφέα που τιτλοφορείται “Το πρόβλημα της ταυτότητας”, διαβάζουμε: “Η ερώτηση ‘ποιός είμαι;’ μου δημιούργησε την ιδέα να γράψω αυτό το βιβλίο. Ποιός ήμουν; Από που ερχόμουν, που πήγαινα; Δεν το ήξερε ούτε ο πατέρας μου, ούτε ο παππούς μου. Το ζήτημα δεν είχε σχέση μόνο μ’ εμένα. Το πρόβλημα ήταν ότι ήμασταν διαφορετικοί από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μαας. Η γλώσσα, η σκέψη, η συμπεριφορά, τα τραγούδια, οι χοροί, το φαγητό ήταν διαφορετικά. Το πρόβλημα ήταν η διαφορά πολιτισμού… Εγώ άρχισα να αναζητώ την ταυτότητά μου με αφορμή το γεγονός ότι η γλώσσα που μιλούσαν οι πρόγονοί μου δεν ήταν η τουρκική. Γιατί στο χωριό, στην πόλη, στο σχολείο μας είχαν μάθει ότι είμαστε Τούρκοι. Στη γειτονιά, στο σχολείο, στη δουλειά μιλούσαμε τουρκικά. Όμως στο σπίτι, στο χωριό, η γιαγιά μου, ο παππούς μου, όλοι στην οικογένεια μιλούσαν μεταξύ τους μια γλώσσα που την ονομάζαν ρωμαίικα. Επομένως τι είμασταν εμείς; Ρωμιοί ή Τούρκοι; Με την ερώτηση ΄ποιος είμαι;’ είχα βυθιστεί μέσα στο άγνωστο. Έπρεπε να απαντήσω οπωσδήποτε σ’ αυτή την ερώτηση. Και έτσι άρχισε αυτή η περιπέτεια.”
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Η εξάρθρωση της παρακρατικής οργάνωσης “Εργκενεγκόν” είναι ένα καλό σήμα που εκπέμπεται από την Τουρκία… Στο άμεσο μέλλον όμως θα δούμε αν η τουρκικη πολιτική ηγεσία είναι αποφασισμένη να κόψει των ομφάλιο ρόλο που συνδέει το παρακράτος με το κράτος. Το εθνικιστικό παρακράτος, που έκανε κατά τις δεκαετίες ’70, ’80 και ’90 τη «βρωμοδουλειά», έδειξε τάσεις επικίνδυνης αυτονόμησης. Λίγοι πριν από τον Ντινκ είχαν δολοφονήσει έναν καθολικό ιερέα στην Τραπεζούντα και ένα ανώτατο δικαστή. Είχαν προκαλέσει βομβιστικές επιθέσεις στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας και στην κεντροαριστερή εφημερίδα «Τζουμχουριέτ». Σχεδίαζαν όπως αποκαλύφθηκε τη δολοφονία Κούρδων πολιτικών αλλά και του νομπελίστα συγγραφέα Ορχάν Παμούκ. Όμως τον Ιανουάριο του 2008 η δράση τους έλαβε τέλος με τη σύλληψη 33 μελών της υπεύθυνης ακροδεξιάς Η εφημερίδα «Ραντικάλ» υποστήριξε ότι οι συλληφθέντες έχουν ισχυρές διασυνδέσεις με το στρατό και ο στρατηγικός στόχος τους ήταν η πρόκληση στρατιωτικού πραξικοπήματος.